ΑΡΘΡΟΠΟΔΑ

Τι είναι τα αρθρόποδα;
Τα αρθρόποδα είναι μικρά ασπόνδυλα ζώα. Αντί εσωτερικού σκελετού κατασκευασμένου από οστά, έχουν ένα εξωτερικό κέλυφος (σκελετός) κατασκευασμένο από ένα σκληρό, άκαμπτο υλικό που ονομάζεται χιτίνη. Η πλειοψηφία των αρθροπόδων δεν είναι επιβλαβή για τον άνθρωπο. Ωστόσο, ορισμένα είδη θεωρούνται υγειονομικής σημασίας επειδή μπορεί να προκαλέσουν ενόχληση, παρενέργειες, ή ακόμα και να μεταδώσουν ορισμένες ασθένειες στον άνθρωπο. Αυτά τα αρθρόποδα μπορούν να χωριστούν σε τέσσερις βασικές κατηγορίες:

  • αρθρόποδα που προκαλούν ενόχληση, δυσφορία, αλλά και όλες τις γνωστές παρενέργειες με τα νύγματα τους (π.χ. κουνούπια, κοριοί, ψύλλοι, σκνίπες, κ.ά.)
  • εξωπαρασιτικά αρθρόποδα που ζουν και τρέφονται μόνιμα στο εξωτερικό μέρος του ξενιστή, χωρίς τη μετάδοση μικροβίων (π.χ. ψείρες, ακάρεα, κ.ά.)
  • αρθρόποδα που είναι παθητικοί μεταφορείς ασθενειών (π.χ. μύγες, κατσαρίδες που μεταφέρουν ασθένειες από τα κόπρανα στα ανθρώπινα τρόφιμα, κ.ά.)
  • αρθρόποδα-φορείς που μεταδίδουν ασθένειες. Το παθογόνο αναπτύσσεται και πολλαπλασιάζεται στο φορέα και μεταδίδεται στους ανθρώπους μέσω του τσιμπήματος του αρθρόποδου (π.χ. κουνούπια, ψείρες, ψύλλοι, κ.ά.)

Αρθρόποδα υγειονομικής σημασίας και έντομα γεωργικής σημασίας

Γενικότερα η αντιμετώπιση των αρθροπόδων υγειονομικής σημασίας παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες αλλά και διαφορές σε σύγκριση με την καταπολέμηση των εντόμων γεωργικής σημασίας.

Μια από τις σημαντικότερες διαφορές έχει σχέση με το κόστος. Συγκεκριμένα στα προγράμματα ολοκληρωμένης καταπολέμησης εχθρών των καλλιεργειών ή των γεωργικών προϊόντων (Integrated pest management-IPM) λαμβάνεται πάντα υπόψη το οικονομικό όριο με αποτέλεσμα ο χρόνος επέμβασης να καθορίζεται από την επιζήμια πληθυσμιακή πυκνότητα του εχθρού που πρόκειται να ζημιώσει οικονομικά την καλλιέργεια.
Αντιθέτως με τα αρθρόποδα υγειονομικής σημασίας δεν υπάρχει αποδεκτό όριο ζημιών, καθώς πρόκειται για θέματα υγείας, αλλά στόχος είναι να προστατευτεί ο μεγαλύτερος δυνατός πληθυσμός ανθρώπων με τους δεδομένους κάθε φορά οικονομικούς πόρους.
Επίσης, το αστικό περιβάλλον είναι σύνθετο και περιλαμβάνει το οικιακό περιβάλλον, το εργασιακό περιβάλλον αλλά και τους δημόσιους χώρους. Κατά συνέπεια κάθε σχεδιασμός καταπολέμησης θα πρέπει να δρα ταυτόχρονα και στα τρία αυτά πεδία, πράγμα που καθιστά απαραίτητη την ανάληψη πρωτοβουλιών και από την πολιτεία για την πλειοψηφία των περιπτώσεων.

ΣΚΟΡΠΙΟΣ

Ο σκορπιός είναι αρθρόποδο, νυκτόβιο αραχνοειδές.
Κατοικεί σε ξηρές σκοτεινές πετρώδεις περιοχές αλλά και μέσα σε σπίτια σε σχισμές ακόμα και κάτω από έπιπλα.
Παρ΄όλο που τρέφεται με μικρά ζωύφια το τσίμπημά του είναι ιδιαίτερα ενοχλητικό και επώδυνο.
Δύο είναι τα πιο συχνά απαντώμενα είδη σκορπιών στη χώρα μας, Buthus occitanus και Buthus europaeus.
Απαντώνται κάτω από πέτρες, ξύλα και γενικά αδιατάραχτα σημεία και τρέφονται από μικρά μαλακά έντομα εδάφους.Εισέρχονται σε οικίες παθητικά (καυσόξυλα που είναι αποθηκευμένα εξωτερικά), είτε κατά την αναζήτηση νέων ενδιαιτημάτων άφθονων σε υγρασία.Αν και δεν επιτίθενται στον άνθρωπο, μπορεί να επιφέρουν επώδυνο κέντρισμα με το κεντρί που φέρουν στο τελευταίο κοιλιακό τμήμα, κυρίως όταν νιώθουν ότι απειλούνται (κάτω από σκεπάσματα, μέσα σε παπούτσια). Η απομάκρυνση σωρών ξύλων ή πετρών από σημεία που εφάπτονται με τις οικίες μειώνει την πιθανότητα της εισόδους του σε αυτές, και σε συνδυασμό με την εφαρμογή υπολειμματικού ψεκασμού περιμετρικά του οικήματος με έμφαση στις εισόδους.

Μέθοδοι αντιμετώπισης
Στην περίπτωση που οι σκορπιοί αποτελούν πρόβλημα και χρειάζεται καταπολέμηση , το πρώτο μέτρο είναι ο περιορισμός των σημείων που χρησιμεύουν σαν καταφύγιά τους. Πέτρες που αφήνουν από κάτω κενά, σωροί τούβλων, ξύλων ή άλλων υλικών, πρέπει να απομακρύνονται.
Η εφαρμογή υπολειμματικών ψεκασμών έξω από τα σπίτια και μέσα σε αυτά, είναι ένα αποτελεσματικό μέτρο καταπολέμησης και κατευθύνεται στα σημεία διέλευσης ή καταφυγής των σκορπιών. Η εργασία λαμβάνει χώρα σε τοίχους, τρύπες, ρωγμές, σωρούς από πέτρες, ξύλα, τούβλα ή άλλα υλικά που αφήνουν κενά και γενικά σε σκοτεινά σημεία που μπορούν να χρησιμεύσουν σαν καταφύγια των σκορπιών (υπόγεια, αποθήκες, πατάρια).

ΤΣΙΜΠΟΥΡΙ

Τα τσιμπούρια ή κρότωνες είναι αρθρόποδα που απομυζούν αίμα από τα ζώα και τον άνθρωπο. Έχουν 4 ζεύγη ποδιών, η ράχη των αρσενικών είναι σκουρόχρωμη σε όλο το μήκος της ενώ η ράχη των θηλυκών μόνο στο μπροστινό της μέρος. Το άνοιγμα του στόματος βρίσκεται στη βάση μιας αγκαθωτής λόγχης. Όταν η αγκαθωτή λόγχη βυθίζεται στο δέρμα, ανοίγει σε ολόκληρο το μήκος της και στη βάση της εμφανίζεται το άνοιγμα του στόματος. Έτσι αρχίζει η απομύζηση του αίματος. Συνήθως τα τσιμπούρια προτιμούν περιοχές που καλύπτονται από λεπτό δέρμα και έχουν πολλή αιμάτωση όπως τη περιοχή γύρω από το στόμα, πίσω ή μέσα στα αυτιά, πάνω απο τα μάτια, στις μασχάλες κ.λ.π., αν και μπορούν να μυζήσουν αίμα από οποιαδήποτε περιοχή του σώματος.
Τα τσιμπούρια προκαλούν αρχικά ενόχληση και δυσφορία στον σκύλο, ο οποίος στην προσπάθειά του να απαλλαγεί από αυτούς, ξύνεται και δαγκώνεται. Η δυσφορία αυτή μερικές φορές μπορεί να εκδηλωθεί με εκνευρισμό και ανορεξία.
Οι ιδανικότερες συνθήκες αναπαραγωγής των τσιμπουριών είναι η άνοιξη και το φθινόπωρο (15-20 C), οπότε τότε είναι και οι πιο επικίνδυνες εποχές που αρρωσταίνουν και τα κατοικίδια αν και οι μολύνσεις δε λείπουν σε χειμώνες με υψηλές θερμοκρασίες.
Οι κρότωνες (τσιμπούρια) μπορούν να μολύνουν τους ανθρώπους με βακτήρια, ιούς και παράσιτα που μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές ασθένειες. Μερικές από τις ασθένειες που μεταδίδονται από δήγμα τσιμπουριού είναι η νόσος του Lyme, ο κηλιδώδης πυρετός των βραχωδών ορέων, η τουλαραιμία, ο αιμορραγικός πυρετός Κριμαίας – Κονγκό κ.α.

Ο κίνδυνος προσβολής του ανθρώπου από νοσήματα που μεταδίδονται από τσιμπούρια είναι σχετικά μικρός, ακόμη και εάν το τσιμπούρι έχει προσκολληθεί, τραφεί και είναι μολυσμένο. Παρόλα αυτά, θα πρέπει να τηρούνται τα ενδεικνυόμενα μέτρα προστασίας, καθώς τα νοσήματα που μεταδίδονται από μολυσμένα τσιμπούρια μπορεί να είναι σοβαρά.
Ο κίνδυνος νόσησης εξαρτάται από τη γεωγραφική περιοχή, την εποχή του έτους, το είδος του τσιμπουριού και -για τη νόσο Lyme- από τη διάρκεια προσκόλλησης του τσιμπουριού στο δέρμα.

Η καταπολέμηση του τσιμπουριού γίνεται με απεντόμωση με υπολειμματικούς ψεκασμούς και άλλες μεθόδους ανάλογα την περίπτωση.

ΑΡΑΧΝΕΣ

Όλες οι αράχνες είναι δηλητηριώδεις, με την έννοια ότι παράγουν δηλητήριο για τη θανάτωση των θυμάτων τους, αλλά δεν δικαιολογούν το φόβο που έχουν ορισμένα άτομα γι’ αυτές. Κατά κανόνα οι αράχνες είναι ακίνδυνες για τον άνθρωπο και τα ζώα, γιατί δεν μπορούν αν διατρυπήσουν την επιδερμίδα τους. Ορισμένα είδη το κατορθώνουν και το αποτέλεσμα είναι συνήθως παρόμοιο με εκείνο του κεντρίσματος των μελισσών. Το μόνο ευρωπαϊκό είδος που είναι επικίνδυνο για τον άνθρωπο και μπορεί να προκαλέσει σοβαρά τοπικά προβλήματα είναι το Latrodectus tredicim guttatus, το οποίο είναι μικρό με οπισθόσωμα σφαιρικό και χρώμα μαύρο με κόκκινες κηλίδες.

Η καταπολέμηση της αράχνης γίνεται με απεντόμωση με υπολειμματικούς ψεκασμούς και άλλες μεθόδους ανάλογα την περίπτωση.

ΨΑΡΑΚΙ

Lepisma saccharina ή ψαράκι, είναι μικρό άπτερο έντομο που καταναλώνει προϊόντα που περιέχουν πολυσακχαρίτες, όπως κόλλα σύνδεσης βιβλίων, γύψο και χαρτί προκαλώντας βλάβη ακόμα και σε ταπετσαρίες.
Είναι ικανό να ζήσει για ένα χρόνο ή περισσότερο, χωρίς φαγητό.
Η καταπολέμηση του γίνεται απεντόμωση με υπολειμματικούς ψεκασμούς και άλλες μεθόδους ανάλογα την περίπτωση, με εντομοκτόνα.

ΣΑΡΑΝΤΑΠΟΔΑΡΟΥΣΑ

Τα χηλόποδα, κοινώς σαρανταποδαρούσες, βρίσκονται στο έδαφος, σε σάπιο ξύλο ή σε απορρίμματα, σε σκοτεινά σημεία. Είναι ζωηρά και κινούνται γρήγορα. Τρέφονται με έντομα ή άλλα μικρά αρθρόποδα, τα οποία παραλύουν με το δηλητήριο τους. Τα μικρότερα σε μέγεθος είδη είναι σχετικά ακίνδυνα για τον άνθρωπο, ενώ τα μεγαλύτερα μπορούν να προκαλέσουν επώδυνο τσίμπημα

Αντιμετώπιση σαρανταποδαρούσας
Η καταπολέμηση της σαρανταποδαρούσας γίνεται απεντόμωση με υπολειμματικούς ψεκασμούς και άλλες μεθόδους ανάλογα την περίπτωση, με εντομοκτόνα.

ΨΥΛΛΟΣ

Γενικές Πληροφορίες
Oι ψύλλοι είναι μικρά, άπτερα αρθρόποδα έντομα, καφέ ή κοκκινωπού χρώματος, με επίπεδο σώμα, που τρέφονται με αίμα από πτηνά και θηλαστικά (σκύλους, γάτες, τρωκτικά), συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου. Κοινό χαρακτηριστικό των ψύλλων είναι ότι μπορούν να πραγματοποιήσουν μεγάλα άλματα αναλογικά με το μέγεθός τους, έως και 20 εκ. καθέτως ή έως και 40 εκ. οριζοντίως. Παρόλα αυτά οι ψύλλοι συνήθως δεν ταξιδεύουν μόνοι τους μακρινές αποστάσεις, αλλά προτιμούν να περιμένουν και πηδούν σε διερχόμενο ζώο, στο οποίο παραμένουν μέχρι να απομακρυνθούν. Χωρίς ξενιστή, οι ενήλικες ψύλλοι ζουν μόνο λίγες ημέρες έως 2 εβδομάδες.
Υπάρχουν διάφορα είδη ψύλλων. Κάθε είδος προτιμά να τρέφεται από συγκεκριμένα είδη ζώων, αλλά όταν είναι πεινασμένοι -σε περίπτωση απουσίας των φυσιολογικών ξενιστών- οι ψύλλοι μπορούν να τραφούν ευκαιριακά σε άλλα θερμόαιμα ζώα που βρίσκονται πλησίον, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων. O «ψύλλος της γάτας» (Ctenocephalides felis) είναι ίσως το πιο συνηθισμένο είδος και αυτό που συνήθως απαντάται σε γάτες, σκύλους και μέσα σε οικίες

Βιολογικός κύκλος ψύλλων

O κύκλος ζωής του ψύλλου περιλαμβάνει τέσσερα στάδια: αυγό, προνύμφη, νύμφη και ενήλικο έντομο, η διάρκεια των οποίων εξαρτάται κατά πολύ από τη θερμοκρασία και την υγρασία του περιβάλλοντος. Μόνο οι ενήλικες ψύλλοι τρέφονται με αίμα για να επιβιώσουν όπως και για την παραγωγή των αυγών. οι ενήλικες ψύλλοι βρίσκονται τον περισσότερο χρόνο πάνω στα ζώα, όπου συνήθως εναποθέτουν και τα αυγά τους. Τα αυγά συχνά πέφτουν από το τρίχωμα των ζώων και ως εκ τούτου τα ανώριμα στάδια των ψύλλων, όπως τα αυγά και οι προνύμφες τους, βρίσκονται κυρίως στο περιβάλλον των ζώων, στα σημεία όπου το ζώο αναπαύεται ή περνάει τον περισσότερο χρόνο του, στο δάπεδο, μέσα ή κοντά σε ρωγμές και σχισμές, σε σκεπάσματα ύπνου – στρωμνές κατοικίδιων, στα χαλιά, κάτω από έπιπλα.
Γενικά τα αυγά εκκολάπτονται σε σχετικά σύντομο διάστημα (1-16 ημέρες) και οι προνύμφες (μικροσκοπικά σκουλήκια) που εξέρχονται παραμένουν κρυμμένες σε χαλιά, κάτω από έπιπλα και σε άλλες προστατευμένες σκιερά σημεία. οι προνύμφες (μετά από λίγες ημέρες έως μήνες) μετατρέπονται σε νύμφες μέσα σε κουκούλια που κατασκευάζουν. Από αυτό το στάδιο (που διαρκεί λίγες ημέρες έως μήνες σε χαμηλές θερμοκρασίες) αναδύονται οι ενήλικες ψύλλοι. οι νύμφες στα κουκούλια είναι ανθεκτικές σε εντομοκτόνα, ως εκ τούτου ακόμη και μετά την εφαρμογή τους μπορεί να αναδύονται νέοι ενήλικες ψύλλοι. Η ανάδυση των ενήλικων ψύλλων από τα κουκούλια διεγείρεται από την κίνηση, την πίεση ή τη ζέστη και μπορεί να καθυστερήσει μέχρι να διέλθει ένας ξενιστής – ζώο, που το αντιλαμβάνονται κυρίως από κραδασμούς στο περιβάλλον. οι ενήλικες ψύλλοι αναζητούν άμεσα ζώα για να
τραφούν και ζουν μήνες.
Oι ψύλλοι γίνονται πρόβλημα όταν δεν είναι διαθέσιμος ξενιστής της προτίμησής τους, όπως συμβαίνει συχνά μετά το θάνατο ενός κατοικίδιου ζώου ή σε οικίες όπου ζούσε προηγουμένως κάποιος σκύλος ή γάτα, καθώς οι ψύλλοι στα πρώιμα στάδια ανάπτυξης μπορούν να παραμείνουν σε χαλιά και ήσυχες γωνίες στο πάτωμα μέχρι ένα έτος. Όταν η οικία αυτή κατοικείται ξανά, τότε οι ψύλλοι μπορούν να εξελιχθούν σε ενήλικα άτομα.

Υγειονομική σημασία

Το τσίμπημα του ψύλλου στον άνθρωπο προκαλεί τοπικό ερεθισμό και συνήθως κνησμό, ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις εντοπίζεται στα κάτω άκρα. Συχνά τα τσιμπήματα είναι σε ομάδες ή σε γραμμές. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να εμφανιστεί τοπική αλλεργική αντίδραση (αλλεργική δερματίτιδα) ή δευτερογενής επιμόλυνση. Η τοπική αντίδραση του δέρματος μπορεί να εμφανισθεί μέσα σε λεπτά ή μπορεί να καθυστερήσει για ώρες ή ακόμη και ημέρες.
Συγκεκριμένα είδη ψύλλων μπορούν να μεταδώσουν στον άνθρωπο ασθένειες, όπως o ενδημικός τύφος και η πανώλη (με ξενιστές τρωκτικά) και άλλες ρικετσιώσεις. Περιστατικά ενδημικού τύφου αναφέρονται και στην Ελλάδα, ενώ πανώλη δεν έχει καταγραφεί στην Ευρώπη τις τελευταίες δεκαετίες (εδώ και πάνω από μισό αιώνα). Oι ψύλλοι των γάτων και των σκύλων αποτελούν ξενιστές εντερικών παρασίτων (tapeworms) σε γάτες, σκύλους και τρωκτικά, που προσλαμβάνουν αυτά τα παράσιτα όταν καταπίνουν τους ενήλικες ψύλλους που τα περιέχουν, ενώ περιστασιακά το ίδιο μπορεί να συμβεί και σε παιδιά, τα οποία μπορεί να καταπιούν ψύλλους όταν παίζουν με τα κατοικίδια ζώα.

Μέτρα καταπολέμησης των ψύλλων

Η πιο σημαντική αρχή για την καταπολέμηση των ψύλλων είναι ότι πρέπει να γίνεται την ίδια στιγμή τόσο στους ξενιστές (ζώα) όσο και στον περιβάλλοντα χώρο, εντός της οικίας ή και σε εξωτερικούς χώρους (όπως χώροι ανάπαυσης των ζώων).
Τα μέτρα καταπολέμησης πρέπει να εστιάζουν σε όλα τα μέρη όπου μπορούν να υπάρχουν ψύλλοι κάθε σταδίου. Oι ενήλικες ψύλλοι βρίσκονται τον περισσότερο χρόνο στα ζώα, ενώ οι νεο-αναδυόμενοι ψύλλοι, οι προνύμφες και οι νύμφες βρίσκονται στο περιβάλλον.

Μέτρα καταπολέμησης των Ψύλλων στα ζώα:

Στα κατοικίδια ζώα (σκύλους, γάτες) πρέπει να γίνεται συχνός έλεγχός τους για ψύλλους (Ιδίως στην κοιλιά, στο λαιμό και γύρω από την ουρά), καθώς και εφαρμογή ειδικής αντιψυλλικής προληπτικής ή θεραπευτικής αγωγής (περιλαίμια, τοπική αγωγή σε μορφή σπρέι, σκόνης, αφρού, σαμπουάν, υγρού – σημειακή εφαρμογή, από του στόματος αγωγή), ανάλογα με το είδος του ζώου και σύμφωνα πάντα με τις οδηγίες των κτηνιάτρων και τις οδηγίες χρήσης των σκευασμάτων. Επίσης, αναφέρεται από ορισμένους ότι στην απομάκρυνση των ψύλλων βοηθάει το
βούρτσισμα του ζώου με ειδική βούρτσα και το μπάνιο καθαριότητας, σε τακτά χρονικά διαστήματα. Μέτρα καταπολέμησης των ψύλλων στο περιβάλλον:
1.Σχολαστικός καθαρισμός του χώρου αναπαύσεως των κατοικίδιων ζώων, σε τακτά διαστήματα, προκειμένου να
απομακρυνθούν τα ανώριμα στάδια των ψύλλων
• Πλύσιμο σε υψηλή θερμοκρασία με σαπούνι (ή με σαμπουάν για ζώα με αντιψυλλικό εντομοκτόνο) ή στεγνό καθάρισμα, σιδέρωμα και τακτική αλλαγή (ή απόρριψη) των σκεπασμάτων ύπνου, στρωμνών και ενδυμάτων των ζώων (πλύσιμο σε εβδομαδιαία βάση).
• O καθαρισμός του χώρου διαμονής και ανάπαυσης των κατοικίδιων πρέπει να γίνεται ταυτόχρονα με τα μέτρα καταπολέμησης των ψύλλων στα ίδια τα ζώα, ώστε να προλαμβάνεται η επαναμόλυνσή τους (ιδανικά την ίδια ημέρα).
2.Τακτικός και σχολαστικός καθαρισμός των επιφανειών, ιδίως όπου μπορεί να βρίσκονται ψύλλοι, προνύμφες ή αυγά, σε ρωγμές και σχισμές στο πάτωμα και κατά μήκος των τοίχων.
3.Σχολαστικό σκούπισμα με ηλεκτρική σκούπα (καθημερινά για τουλάχιστον μια εβδομάδα), με ιδιαίτερη προσοχή σε χώρους όπου αναπαύονται και περιφέρονται τα κατοικίδια, σε πάτωμα, μοκέτες, χαλιά, σε όλα τα έπιπλα με κάλυμμα, όπως καναπέδες (και κάτω από τα μαξιλάρια), σε ρωγμές και σχισμές στο πάτωμα και κατά μήκος των τοίχων, σοβατεπί και ντουλάπες, πίσω και κάτω από έπιπλα (π.χ. καρέκλες, κρεβάτια), μαξιλάρια, κατά μήκος των τοίχων, πίσω από τις πόρτες, για να απομακρυνθούν αυγά, προνύμφες και ενήλικες ψύλλοι.
• Τα χαλιά μπορεί να περιέχουν ψύλλους σε διάφορα στάδια. Το καθάρισμα με ηλεκτρική σκούπα σκοτώνει τις προνύμφες στα χαλιά, απομακρύνει τους ενήλικες ψύλλους και άλλα στάδια και διεγείρει την ανάδυση των ενηλίκων ψύλλων από τα -ανθεκτικά στα εντομοκτόνα- κουκούλια. o Αμέσως μετά το σκούπισμα με ηλεκτρική σκούπα, συνιστάται ασφαλής απόρριψη της σακούλας ή του περιεχομένου του κάδου της σκούπας, μέσα σε καλά κλεισμένη πλαστική σακούλα, σε εξωτερικό κάδο απορριμμάτων.
• Ο καθαρισμός των χαλιών με ατμό θα σκοτώσει πολλούς ενήλικες ψύλλους και νύμφες, αλλά κάποια από τα αυγά θα επιβιώσουν και θα εκκολαφθούν στη συνέχεια.
4.Μετά το σκούπισμα με ηλεκτρική σκούπα, μπορεί να γίνει εφαρμογή κατάλληλων εγκεκριμένων τοπικών αντιψυλλικών σκευασμάτων στο περιβάλλον, υπό μορφή σπρέι, υγρού ή σκόνης, σε επιφάνειες και σε σημεία όπου μπορεί να κρύβονται ψύλλοι, σε εσωτερικούς χώρους, σε περιοχές που μπορεί να φιλοξενούν ενήλικες ψύλλους ή προνύμφες, με ιδιαίτερη προσοχή και επιμέλεια σε περιοχές όπου αναπαύονται ή περνούν χρόνο τα κατοικίδια ζώα, όπως π.χ. σε χαλιά, στο χώρο ανάπαυσης των ζώων, σε περιοχές κάτω και πίσω από κρεβάτια και άλλα έπιπλα, σοβατεπί, περβάζια, καλύμματα επίπλων.
• Κατά την εφαρμογή τους θα πρέπει να τηρούνται αυστηρά οι σχετικές οδηγίες και προφυλάξεις ασφαλείας που αναγράφονται στην ετικέτα του σκευάσματος (π.χ. απομάκρυνση ζώων και ανθρώπων μέχρι να στεγνώσουν πλήρως οι επιφάνειες).
• Πριν την εφαρμογή εντομοκτόνων, θα πρέπει να προηγηθεί καλός καθαρισμός περιβάλλοντος, με ηλεκτρική σκούπα ή και καθαρισμός με ατμό.
• Μετά την εφαρμογή μπορεί να εξακολουθούν να υπάρχουν ψύλλοι για 2 εβδομάδες ή περισσότερο, καθώς τα τοπικά αντιψυλλικά εντομοκτόνα σκευάσματα δεν σκοτώνουν συνήθως τις νύμφες στα κουκούλια, από όπου αναδύονται νέοι ενήλικες ψύλλοι (εβδομάδες ή και μήνες μετά την εφαρμογή). Ως εκ τούτου, θα πρέπει να συνεχίζεται το σκούπισμα με ηλεκτρική σκούπα (ώστε να διεγείρεται η ανάδυση των νέων ενήλικων ψύλλων από τα κουκούλια, ώστε αυτοί να απομακρύνονται ή να έρχονται σε επαφή με τα εντομοκτόνα). 3 Επίσης, μπορεί να χρειασθεί να επαναληφθούν οι εφαρμογές με εντομοκτόνο (και η καταπολέμηση ψύλλων στα κατοικίδια). Ο αριθμός και η συχνότητα των επιπρόσθετων εφαρμογών αντιψυλλικών σκευασμάτων στο περιβάλλον, που τυχόν θα χρειασθούν, καθορίζεται από το είδος του σκευάσματος που χρησιμοποιήθηκε και την υπολειμματική του δράση, καθώς και από την εμφάνιση ενήλικων ψύλλων (συνήθως μετά από 2-4 εβδομάδες) μετά την εφαρμογή.
5.Σε εξωτερικούς χώρους, συνήθως δεν είναι απαραίτητη η εφαρμογή εντομοκτόνων, εκτός εάν εντοπίζονται μεγάλοι πληθυσμοί ψύλλων. Εάν τα κατοικίδια ζώα περνούν τον περισσότερο χρόνο τους σε εξωτερικό χώρο, μπορεί να χρειασθεί να ληφθούν μέτρα καταπολέμησης και στους χώρους όπου τα ζώα αναπαύονται, σιτίζονται ή κινούνται (σπιτάκια σκύλων, κάτω από υπόστεγα, κατά μήκος των φρακτών, δίπλα στην οικία), ενώ σπάνια είναι απαραίτητο να εφαρμοσθούν τα μέτρα αυτά σε όλη την αυλή ή σε ανοικτούς χώρους εκτεθειμένους στον ήλιο. Ο καθαρισμός του εξωτερικού χώρου θα πρέπει να περιλαμβάνει περιποίηση κήπου, με κοπή των χορταριών και απομάκρυνση οργανικών υπολειμμάτων από τα παρτέρια και κάτω από τους θάμνους.
6.Ειδικές παγίδες για ψύλλους κυκλοφορούν στο εμπόριο και μπορούν να χρησιμοποιηθούν πάντα σύμφωνα με τις οδηγίες χρήσης, κοντά στους χώρους αναπαύσεως των κατοικίδιων ζώων, σε συνδυασμό με άλλες μεθόδους (δεν αναμένεται μόνες τους να εξαλείψουν τους ψύλλους).

ΚΟΡΙΟΣ

Οι κοριοί είναι μικρά πεπλατυσμένα αιμομυζητικά άπτερα έντομα, μεγέθους 4-5 χιλ. Ανήκουν στην τάξη Hemiptera και οικογένεια Cimicidae. Υπάρχουν πολλά είδη κοριών, τα περισσότερα είναι παράσιτα πτηνών, μερικά παράσιτα νυχτερίδων και άλλα παράσιτα τρωκτικών. Τα δύο που παρουσιάζουν ενδιαφέρον για τον άνθρωπο και τα οποία μοιάζουν στην μορφολογία και βιολογία είναι:
Cimex lectularius L: Eίναι το μοναδικό είδος που απαντάται στην Ελλάδα.

Οι κοριοί ζουν ομαδικά σε ξηρούς στενούς και προστατευμένους χώρους, όπως κρεβάτια, ραφές και πτυχώσεις στρωμάτων, ραφές και θύσανοι μαξιλαριών και κουρτινών, κάτω από ταπετσαρίες, κάτω από πίνακες, κάτω από χαλιά, σε έπιπλα (καναπέδες, πολυθρόνες, κομοδίνα), σε χαραμάδες, σχισμές και ρωγμές πατωμάτων, κάσες παραθύρων και θυρών, ηλεκτρικές μπρίζες και διακόπτες κ.λπ.. Στα μέρη αυτά αφήνουν και τα αυγά τους. Οι κοριοί παραμένουν κρυμμένοι την ημέρα και εξέρχονται μόνο το βράδυ για αναζήτηση τροφής.
Η διασπορά τους γίνεται πάντοτε με τη μεταφορά διαφόρων αντικειμένων (όπως έπιπλα, τραπέζια, κρεβάτια, στρώματα κ.λ.π.) και ποτέ με τον άνθρωπο.
Χώροι με μεγάλο πληθυσμό εντόμων, έχουν μια χαρακτηριστική οσμή ειδικά όταν δεν αερίζονται. Οι κοριοί έχουν την ιδιότητα να αποβάλλουν υπόλοιπα αιμοσφαιρίνης μαύρου χρώματος μετά από κάθε αιμομύζηση και να δημιουργούν χαρακτηριστικές μαύρες κηλίδες, ενδεικτικό της παρουσίας τους σε ένα χώρο.

Οι κοριοί πλησιάζουν τον άνθρωπο μόνο για να μυζήσουν αίμα και να τραφούν, αντιλαμβανόμενοι την παρουσία του από το CO2 που εκλύει και μετά επιστρέφουν στις θέσεις που κρύβονται. Συνήθως κατά την διάρκεια της ζωής τους χρειάζονται πέντε γεύματα, συνήθως ένα ανά νυμφικό στάδιο.

Οι κοριοί μπορούν να αντέξουν μεγάλα διαστήματα πείνας (μέχρι και 4 μήνες) που ποικίλουν ανάλογα με το στάδιο ανάπτυξης που βρίσκονται και το φύλλο του εντόμου, επιμηκύνοντας έτσι τον βιολογικό κύκλο τους.
Οι κοριοί είναι ευαίσθητοι σε θερμοκρασίες κατώτερες των 15 οC και ανώτερες των 37 οC καθώς και σε υψηλή υγρασία. Θερμοκρασίες 44-45 οC είναι συνήθως θανατηφόρες.

Αντιμετώπιση:

Επειδή οι κοριοί μπορούν να κρύβονται σε ασυνήθιστα και απρόβλεπτα σημεία, πριν από οποιαδήποτε εφαρμογή πρέπει να προηγείται συστηματική επιθεώρηση με μετακίνηση επίπλων, κρεβατιών κ.λπ. ανασήκωμα στρωμάτων , χαλιών, μοκετών, κ.λπ.
Η συστηματική χρήση ειδικών παγίδων ανίχνευσης κοριών (Bed bug detector), μας βοηθά στην διαπίστωση της παρουσίας τους για την άμεση λήψη μέτρων. Μετά την διαπίστωση της παρουσίας τους, λαμβάνουμε τα παρακάτω μέτρα:
• Συγκεντρώνουμε όλα τα κλινοσκεπάσματα, καλύμματα, κουρτίνες, κ.λπ. και αφού τα πλύνουμε σε θερμοκρασία μεγαλύτερη των 49 οC, σε συνέχεια τα στεγνώνουμε σε θερμοκρασία άνω των 60 οC για χρόνο μεγαλύτερο των 20 λεπτών.
• Χρησιμοποιούμε ηλεκτρική σκούπα υψηλής απορροφητικότητος στα καταφύγια των κοριών για να απομακρύνουμε κοριούς και αλλεργειογόνους παράγοντες όπως τα αποχωρήματά τους.
• Συλλέγουμε τους κοριούς που βλέπουμε ότι απέμειναν χρησιμοποιώντας κολλώδεις ταινίες.
• Κλείνουμε με σιλικόνη σχισμές και ρωγμές σε πατώματα, τοίχους, κάσες, κ.λ.π που θεωρούμε καταφύγια κοριών.
• Εφαρμόζουμε πρόγραμμα καταπολέμησης χρησιμοποιώντας:

α) Ειδικά εντομοκτόνα σε υπολειμματικό ψεκασμό με συνδυασμένη χρήση κατάλληλου ακμαιοκτόνου σκευάσματος Ψεκάζουμε προσεκτικά στις θέσεις που κρύβονται οι κοριοί. Τα στρώματα και τα κλινοσκεπάσματα ψεκάζονται και κλείνονται σε ειδικές θήκες για μεγάλο χρονικό διάστημα και πριν ξαναχρησιμοποιηθούν επιβάλλεται να καθαρίζονται προσεκτικά.
Χρήση καπνιστικών εντομοκτόνων και αερολυμάτων βοηθούν επίσης στην αντιμετώπιση των κοριών.
β) Ατοξικές μεθόδους :
μία νέα ευέλικτη μέθοδος είναι η παραγωγή και χρήση θερμότητας κατά των εντόμων. Η θερμική επεξεργασία ενός χώρου με εφαρμογή θερμοκρασίας επιτυγχάνει πλήρη καταπολέμηση των κοριών.

ΚΟΥΝΟΥΠΙΑ

ΕΤΕ
Ο βιολογικός κύκλος του κουνουπιού αποτελείται από το αβγό, τα προνυμφικά στάδια (προνύμφη), τη νύμφη και τέλος το ακμαίο. Εκτός από το τελευταίο στάδιο (ακμαίο-το γνωστό ενοχλητικό κουνούπι που μας τσιμπά) όλα τα άλλα διαβιούν στο νερό.
Η διάρκεια του βιολογικού κύκλου των κουνουπιών εξαρτάται κυρίως από τη θερμοκρασία. Η διάρκεια της ζωής των ενηλίκων κουνουπιών (ακμαίων) εξαρτάται συνήθως από διάφορους παράγοντες όπως πχ θερμοκρασία, υγρασία, το φύλο του κουνουπιού και την εποχή του χρόνου. Τα αρσενικά ακμαία ζουν για περίπου μία εβδομάδα ενώ τα θηλυκά ζουν περισσότερο και ανάλογα με τους παραπάνω παράγοντες το διάστημα αυτό μπορεί να φτάσει έως και ένα μήνα. Τα κουνούπια, εκτός της όχλησης που προκαλούν, είναι οι φορείς αρκετών ασθενειών για τον άνθρωπο όπως ελονοσία (malaria), Δάγκειος αιμορραγικός πυρετός (dengue hemorrhagic fever), κίτρινος πυρετός (Yellow fever virus), τσικουνγκούνια (chikungunya) και ο ιός του Δυτικού Νείλου (West Nile virus).

ΚΟΥΝΟΥΠΙΑ – ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ – ΑΠΕΝΤΟΜΩΣΗ – ΕΥΡΥΤΕΡΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ

Η ολοκληρωμένη αντιμετώπιση των κουνουπιών με απεντομώσεις σε περιοχές με μεγάλη επιφάνεια περιλαμβάνει μια σειρά συντονισμένων επεμβάσεων. Αρχικά γίνεται χαρτογράφηση των εστιών αναπαραγωγής. Βασικό στοιχείο είναι η συστηματική δειγματοληψία στα σημεία επώασης κατά τη περίοδο εμφάνισης προνυμφών. Στόχος μας είναι ο προσδιορισμός του ευπαθούς σταδίου ανάπτυξης των εντόμων κατά το οποίο πραγματοποιούνται εφαρμογές κατάλληλων σκευασμάτων. Στη συνέχεια επιδιώκεται η εξάλειψη των εστιών αναπαραγωγής. Χρησιμοποιούντια διάφορα προϊόντα, όπως συνθετικά εντομοκτόνα, σκευάσματα που περιορίζουν την ανάπτυξη των προνυμφών με ιδιαίτερα ήπια χαρακτηριστικά αλλά και βιολογικά μέσα, όπως καλλιέργειες βακίλλου που παρασιτούν και εξοντώνουν τις προνύμφες των κουνουπιών. Οι εφαρμογές πραγματοποιούνται τόσο με επίγεια μέσα (ψεκαστικά μεγάλου όγκου και υψηλής πίεσης) όσο και αέρια (αεροψεκασμοί) ανάλογα με τις περιβαλλοντικές συνθήκες και τα χαρακτηριστικά των εστιών που χρειάζονται διαχείριση.
Συχνά απαιτείται καταπολέμηση των ακμαίων σταδίων (π.χ. κουνούπια που δημιουργούν όχληση σε αστικές περιοχές). Στις περιπτώσεις αυτές γίνεται απεντόμωση με εφαρμογές υπέρμικρου όγκου (ψυχρές εκνεφώσεις). Πρόκειται για εφαρμογή κατά την οποία παράγεται με τη βοήθεια ειδικών συσκευών, νέφος μικροσκοπικών σταγονιδίων, το οποίο επικάθεται σε εξωτερικές επιφάνειες, καλύπτοντάς τες καθολικά. Αντίστοιχη είναι η μέθοδος της θερμής εκνέφωσης κατά την οποία παράγεται με τη βοήθεια συσκευής είδος σωματιδίων καπνού. Σε κάθε περίπτωση, κατά τις απεντομώσεις επιλέγεται προσεκτικά το είδος των σκευασμάτων, ώστε να ελαχιστοποιούνται οι κίνδυνοι για τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον.

Η συνταγή μιας αποτελεσματικής καταπολέμησης

Για την πραγματοποίηση μιας αποτελεσματικής καταπολέμησης, θα πρέπει να ακολουθείται μια σειρά ενεργειών, όπως:

  • Προσδιορισμός του είδους του αρθρόποδου που πρόκειται να καταπολεμηθεί.
  • Μελέτη και γνώση της βιολογίας και οικολογίας του αρθρόποδου, δηλαδή του βιολογικού κύκλου, των ξενιστών του, των ασθενειών που μπορεί να μεταδώσει, του μηχανισμού μετάδοσης κ.ά.
  • Παρακολούθηση (monitoring) του πληθυσμού των αρθροπόδων με κατάλληλους μεθόδους δειγματοληψίας ώστε να εντοπιστούν οι εστίες ανάπτυξης των ατελών του σταδίων, τα σημεία συνάθροισης των ενηλίκων, η εποχή ή τα χρονικά διαστήματα που παρατηρείται αύξηση της πυκνότητας των πληθυσμών του κ.ά.
  • Καταγραφή των μέτρων που μπορούν να συμβάλλουν στον περιορισμό της πυκνότητας του προς καταπολέμηση είδους με αξιολόγηση της απόδοσης του κάθε μέτρου σύμφωνα με την εμπειρία που υπάρχει από προηγούμενες εφαρμογές ή τις πληροφορίες από τη σχετική με το θέμα βιβλιογραφία.
  • Επιλογή της μεθόδου ή του συνδυασμού των μεθόδων που θα εφαρμοστούν, με σκοπό την επίτευξη του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος με τους μικρότερους κινδύνους για τον άνθρωπο και το περιβάλλον και εφόσον είναι δυνατό, με τη μικρότερη οικονομική επιβάρυνση.
  • Καθορισμός του χρόνου επέμβασης. Ο προσδιορισμός του πλέον κατάλληλου χρόνου επέμβασης αποτελεί βασικό παράγοντα για την επιτυχία της καταπολέμησης μεγιστοποιώντας το αποτέλεσμα και παράλληλα μειώνοντας τον απαιτούμενο αριθμό επεμβάσεων.

Εμβόλιο
κατά των ασθενειών που μεταδίδουν τα αρθρόποδα δεν υπάρχει και ως εκ τούτου μοναδικό τρόπο πρόληψης αποτελούν όλα εκείνα τα μέτρα που αποτρέπουν την επαφή μαζί τους.
Η ατομική προστασία (εντομοαπωθητικά, σίτες κτλ) σε πολλές περιπτώσεις δεν είναι αρκετή. Απαιτούνται δραστικά και αποτελεσματικά μέτρα εκ μέρους και της πολιτείας. Η απουσία κατανόησης της σημασίας της σωστής αντιμετώπισης των αρθροπόδων υγειονομικής σημασίας οδηγεί στην αναποτελεσματικότητα των διενεργούμενων μέτρων αντιμετώπισης, οδηγώντας πολλές φορές σε κινδύνους για τη δημόσια υγεία και σπατάλη δημόσιου χρήματος.