ΞΥΛΟΦΑΓΑ ΕΝΤΟΜΑ
Τα έντομα τρέφονται με όλο το υλικό του ξύλου. Εμφανίζονται στην αρχή της ζωής τους με τη μορφή των αυγών στην συνέχεια γίνονται προ νύμφες μετατρέπονται σε νύμφες και ολοκληρώνονται αργότερα σε τέλεια έντομα. Μέσα στο ξύλο, η προνύμφη του εντόμου ζει από 1 έως πολύ περισσότερα χρόνια. Το στάδιο αυτό είναι πιο καταστρεπτικό για το ξύλο γιατί το έντομο αρχίζει τη διάνοιξη οπών και στοών μέσα σ’ αυτό. Τα πιο συχνά απαντώμενα είδη είναι: Anobium punctatum, Brunneus lyctus, Bajulus hylotrupes και Cornutus bostrychoplites.
Τα ξυλοφάγα έντομα είναι τα έντομα που τρέφονται από το ξύλο. Υπάρχουν είδη που προσβάλλουν το ξύλο των δένδρων σε εξωτερικούς χώρους (δάση, αγρούς), είδη που προσβάλλουν το ξύλο των κατοικημένων χώρων, και είδη που προσβάλλουν και τις δύο κατηγορίες ξύλου). Τα ξυλοφάγα έντομα ανήκουν στα έντομα υγειονομικής σημασίας, δηλαδή στα έντομα που μπορούν να δημιουργήσουν ζημιές και να αναπαραχθούν μέσα στα σύγχρονα κτήρια. Στην Ελλάδα υπάρχουν ακόμα και άλλα έντομα που τρέφονται με το ξύλο όπως τα ξυλοφάγα μυρμήγκια και οι ξυλοφάγες σφήκες
Ανήκουν στις τάξεις των: Coleoptera, Hymentoptera και Isoptera
Στις δύο πρώτες τάξεις ανήκουν τα έντομα που κοινώς ονομάζονται “σαράκια του ξύλου” ενώ στα Isoptera ανήκουν οι τερμίτες
ΤΕΡΜΙΤΗΣ
Οι Τερμίτες είναι οι φοβερότεροι εχθροί του ξύλου. Οι Τερμίτες κατοικούν κρυφά μέσα στο έδαφος ή στο ξύλο, αποφεύγοντας τα ρεύματα αέρος και τις ηλιακές ακτίνες.
Καταστρέφουν πατώματα, σοφίτες, πόρτες, κ.α.
Πολλές φορές λέγονται και μυρμήγκια αν και ανήκουν σε διαφορετικές τάξεις (Isoptera: τερμίτες, Hymenoptera: μυρμήγκια). Διαφέρουν όμως από τα μυρμήγκια στην μορφολογία των κεραιών τους, το μήκος των πρόσθιων και των οπίσθιων πτερύγων και τον τρόπο που είναι συνδεδεμένη η κοιλία με το θώρακα.
Οι τερμίτες είναι κοινωνικά έντομα κα τα άτομα μιας αποικίας έχουν διάφορες μορφές και εξειδικευμένους προορισμούς. Στη χώρα μας απαντώνται είδη τερμιτών με διαφορετική βιο-οικολογία.
Υπόγειοι Τερμίτες
είναι οι πιο διαδεδομένοι και καταστρεπτικοί. Ζουν μέσα στο έδαφος και ορύσσουν περάσματα μέχρι να προσεγγίσουν ξύλο ή κυταρρινούχα υλικά πάνω από το έδαφος και κατασκευάζουν χωμάτινους αγωγούς. Η προσβολή δεν είναι φανερή εφόσον το ξύλο εμφανίζεται εξωτερικά ανέπαφο.
Τερμίτες Ξηρού Ξύλου
Οι τερμίτες αυτού του είδους ζουν σε ξηρό και υγιές ξύλο. Η προσβολή εμφανίζεται με τη σωρό από μικρά σε μορφή περιττωμάτων και φτιάχνουν τις στοές τους μέσα στο ξύλο και όχι στο έδαφος. Το μοναδικό σημάδι προσβολής αποτελούν οι μικροί σωροί από τα μικρά σαν σπόροι, περιττώματα, τα οποία οι τερμίτες αποβάλλουν μέσω προσωρινών στοών
Τερμίτες Υγρού Ξύλου
προσβάλουν ξύλο με υψηλή περιεκτικότητα σε υγρασία.Δεν κατασκευάζουν χωμάτινους αγωγούς και τα ανοίγματα τους προς το ξύλο φράσσονται με περιττωματικά υλικά(φαγωμένο ξύλο και ακαθαρσίες).Η καταστροφή που προκαλούν στο ξύλο πολλές φορές είναι μεγαλύτερη όταν σ΄αυτό υπάρχει προσβολή και από μύκητες που του προκαλούν σήψη.
ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΕΡΜΙΤΩΝ:
Για τους υπόγειους τερμίτες δημιουργείται φραγμός από τερμιτοκτόνο ή και σύστημα παρακολουθήσεως με δολώματα περιμετρικώς της κατοικίας μεταξύ της αποικίας και των ξύλινων κατασκευών, με παράλληλη εξουδετέρωση των πηγών υγρασίας επάνω από το έδαφος και περιορισμό της υγρασίας στους υπόγειους χώρους της κατοικίας. Αναζητούνται, σκάβοντας, οι βάσεις του τοίχου ή της ξύλινης κατασκευής και ακολουθεί έγχυση τερμιτοκτόνου στα σημεία αυτά και στο χώμα που είναι σε επαφή με το θεμέλιο. Οι τρύπες που δημιουργήθηκαν.
ΣΑΡΑΚΙ
Το σαράκι πολλές φορές λέγεται και ψείρα του ξύλου ή σκόρος του ξύλου. Επίσης λόγω της λευκής προνύμφης του λέγεται και σκουλήκι του ξύλου. Τα σαράκια που μπορούμε να συναντήσουμε να ζημιώνουν το ξύλο σε σκεπές, πατώματα, κουφώματα, έπιπλα και σε οποιοδήποτε άλλο προϊόν είναι κατασκευασμένο από ξύλο.
Πως μπαίνει το σαράκι στο σπίτι;
Το σαράκι μπορεί να μπει στο σπίτι έμμεσα και άμεσα. Έμμεσα εννοούμε με την δραστηριότητα των ανθρώπων που άθελά τους μεταφέρουν εντός του σπιτιού ξύλα προσβεβλημένα με σαράκι σε μεγάλους πληθυσμούς όπως:
• Σε ήδη προσβεβλημένη δομική ξυλεία κατά την κατασκευή ή ανακαίνιση του σπιτιού
• Με τα ξύλα για το τζάκι και την αποθήκευσή τους εντός του σπιτιού
• Με την μεταφορά παλαιών ξύλινων επίπλων από σπίτι σε σπίτι
• Με τη μεταφορά ξύλινων υλικών (π.χ. κάδρα, κοφίνια, καλάθια, εικόνες, καφάσια κλπ.)
Επίσης τα ξυλοφάγα έντομα μπορούν να εισβάλουν στα σύγχρονα κτήρια άμεσα δηλαδή απευθείας από το εξωτερικό περιβάλλον πετώντας ή έρποντας. Σε αυτή όμως την περίπτωση θα περάσει πολύς χρόνος (δεκαετίες) για να καταφέρει το ξυλοφάγο έντομο να πολλαπλασιαστεί σε μεγάλους αριθμούς, αν καταφέρει τελικά να επιβιώσει. Σε περίπτωση όμως που τα ξυλοφάγα έντομα εισέλθουν έμμεσα με τα ξύλα για το τζάκι, με οικοδομικά υλικά ή με έπιπλα, τότε μέσα στο σπίτι ξαφνικά εισέρχεται ένας πολύ μεγάλος αριθμός ξυλοφάγων εντόμων (μερικές εκατοντάδες ή και χιλιάδες).
Αυτά τα έντομα βρίσκονται σε διάφορες μορφές ανάπτυξης (αυγά, προνύμφες κλπ.) και όταν θα ολοκληρώσουν τον βιολογικό τους κύκλο, θα ζευγαρώσουν και θα προσβάλουν ταχύτατα την υπόλοιπη ξυλεία του σπιτιού με αποτέλεσμα επέκταση της προσβολής σε λοιπά ξύλινα υλικά όπως έπιπλα, πατώματα, σκεπές και κουφώματα.
ΣΑΡΑΚΙ ΤΩΝ ΕΠΙΠΛΩΝ (Anobium–punctatum)
Το είδος anobium punctatum έχει σώμα μήκους 3 -5 χιλιοστά, καφέ χρώματος. Προσβάλλει καινούργια ή παλαιά ξυλά και προτιμά ιδιαίτερα τα μαλακά. Οι οπές που δημιουργεί πάνω σε ξύλινα πατώματα και έπιπλα, γλυπτά και σκεπές έχουν συνήθως διάμετρο από 1,5 έως2 χιλιοστά. Αν και λέγεται σαράκι των επίπλων, η διατροφή του δεν περιορίζεται μόνο στο ξύλο που βρίσκεται στα έπιπλα αλλά και στην κατασκευαστική ξυλεία. Μετακινείται εύκολα από σπίτι σε σπίτι με τις μεταφορές επίπλων ή σπανιότερα εισέρχεται απευθείας από τα δάση στα σπίτια.
Καθώς η προνύμφη τρέφεται με το ξύλο, μεγαλώνει σε μήκος αλλά και σε πάχος με αποτέλεσμα η διάμετρος των τούνελ που ανοίγει μέσα στο ξύλο σταδιακά να αυξάνεται. Το χαρακτηριστικό του προσβεβλημένου ξύλου είναι ότι στην επιφάνειά του υπάρχουν πολλές μικρές τρύπες διαμέτρου 1-2 χιλιοστών σαν τρύπες από σκάγια.

Από τις τρύπες πέφτει πριονίδι με αμμώδη υφή που είναι το αποτέλεσμα της δραστηριότητας των ξυλοφάγων εντόμων.
Το παραγόμενο από την διατροφή των εντόμων πριονίδι αποτελείται από τεμαχίδια άπεπτου ξύλου και περιττώματα του εντόμου.
ΣΑΡΑΚΙ ΜΑΚΡΟΚΕΡΟΣ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ (Hylotrupes–bajulus)
Το ξυλοφάγο έντομο hylotrupes bajulus ανήκει σε μία ομάδα κολεόπτερων με την ονομασία «μακριοί κερασφόροι». Έχει μακριές, λεπτές κεραίες και σώμα που φτάνει τα 8 με20 χιλιοστά. Προσβάλλει κυρίως δέντρα, όπως πεύκα και έλατα αλλά και επεξεργασμένα ξύλα. Η πιο χαρακτηριστική ένδειξη του συγκεκριμένου είδους είναι οι οπές οβάλ σχήματος πάνω στις ξύλινες επιφάνειες.
Η διάρκεια του βιολογικού κύκλου του ξυλοφάγου εντόμου Hylotrupes–bajulus εξαρτάται από την θερμοκρασία, την υγρασία και την θρεπτική αξία του προσβεβλημένου ξύλου. Διαρκεί 3-10 χρόνια ανάλογα με τις συνθήκες. Τα τέλεια σαράκια εμφανίζονται σε όλη την διάρκεια του καλοκαιριού. Τα αρσενικά πετούν ενώ τα θηλυκά μένουν κρυμμένα εντός των στοών. Μετά την σύζευξη τα θηλυκά γενούν 200-400 αυγά σε σχισμές ή ανωμαλίες του ξύλου. Μετά την εκκόλαψη των αυγών οι προνύμφες ορύσσουν τρύπες. Οι στοές έχουν ελλειψοειδή διατομή και παράγονται μεγάλες ποσότητες από λευκή σκόνη και πριονίδι.
Η νύμφωση συμβαίνει εντός του ξύλου και διαρκεί περίπου 1 μήνα. Η τρύπα εξόδου του ακμαίου στο ξύλο είναι σχετικά μεγάλη, περίπου 1 εκατοστό, και ελλειψοειδής. Οι μεγάλες τρύπες στο ξύλο είναι πολύ χαρακτηριστικές της προσβολής από Hylotrupes–bajulus.
Χαρακτηριστικά προσβολής
Με ειδικά ακουστικά (στηθοσκόπιο) είναι δυνατόν να αφουγκραστούμε την δραστηριότητα των προνυμφών καθώς ροκανίζουν το ξύλο. Ιδιαίτερα εάν στο ξύλο υπάρχουν προνύμφες ηλικίας 3 ετών και άνω που έχουν ξεπεράσει σε μήκος τα 25 χιλιοστά και έχουν αναπτύξει πολύ μεγάλα στοματικά μόρια.

Το σκουλήκι του ξύλου των παλιών σπιτιών Hylotrupes–bajulus προτιμά να τρέφεται με ξύλο που έχει μεγάλη περιεκτικότητα σε υγρασία και είναι ηλικίας μικρότερης των 10 ετών. Σε περίπτωση που προσβληθεί ξύλο μεγαλύτερης ηλικίας, η ανάπτυξη των προνυμφών επιβραδύνεται και ο χρόνος ολοκλήρωσης του βιολογικού του κύκλου μεγαλώνει.
ΣΑΡΑΚΙ ΛΥΚΤΟΣ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ (Lyctus–brunneus))
Το καφέ σαράκι Λύκτος του ξύλου (αγγλικά: Brown Lyctus Beetle) ανήκει στην υποοικογένεια Lyctinae στην οποία ανήκουν τα έντομα που εμπειρικά ονομάζονται σαράκι της σκόνης (Powderpost beetle). Προσβάλει πεσμένα άρρωστα ή νεκρά δένδρα και το σομφό ξύλο από δένδρα με σκληρό ξύλο (φυλλοβόλα) όπως Βελανιδιά, Φράξο, Φτελιά, Καρυδιά, Ευκάλυπτο. Σε αντίθεση με το είδος anobium punctatum, το είδος lyctus bruneus προτιμά το σκληρό ξύλο, που απαντάται σε πατώματα, έπιπλα και κουφώματα. Φτάνει τα 2 –5 χιλιοστάκαι το χρώμα του είναι καστανοκόκκινο. Είναι μαζί με το σαράκι των επίπλων το πιο συχνά απαντώμενο είδος ξυλοφάγων εντόμων στον Ελληνικό χώρο. Επίσης προσβάλει ξυλεία προερχόμενη από χώρες του εξωτερικού όπως Μπαμπού, Limbo, Iroco, Saba, Framine, Ocume, Hickory κ.λ.π. κυρίως όταν είναι φρεσκοκομμένη με υψηλή περιεκτικότητα σε υγρασία.
Το ακμαίο σαράκι εξέρχεται δημιουργώντας οπή στο ξύλο ακόμα και αν υπάρχει επικάλυψη από άλλο υλικό. Υλικό όπως βαφή, λούστρο, φύλλο χρυσού (σε αγγειογραφίες) κ.λ.π. παρασέρνοντας μία μικρή ποσότητα από πριονίδι προς τα έξω.

Χαρακτηριστικό της προσβολής από το σαράκι Λύκτος είναι η λεπτή κίτρινη σκόνη (πριονίδι) έξω από οπές στο ξύλου μεγέθους κεφαλής καρφίτσας και η εμφάνιση των τέλειων εντόμων τους καλοκαιρινούς μήνες.
ΣΑΡΑΚΙ ΒΟΣΤΡΥΧΟΣ ΤΗΣ ΣΚΟΝΗΣ (Bostrychus–capuccinus)
Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτού του είδους είναι ότι έχει ιδιαίτερη προτίμηση σε σκληρά και μαλακά ξύλα τροπικής προέλευσης, όπως το lauan και το μαόνι. Το σώμα τους είναι εξίσου μεγάλο με αυτό του hylotrupes bajulus και κυμαίνεται από 7 έως 15 χιλιοστά. Οι υψηλές θερμοκρασίες (25 με 35°C) ευνοούν την ανάπτυξη τους. Παρόλα αυτά σε ψυχρές θερμοκρασίες δεν πεθαίνουν παρά παραμένουν ανενεργοί μέχρι να υπάρξει άνοδος της θερμοκρασίας.
Έντομα στην οικογένεια Bostrichidae είναι γνωστά ως σκαθάρια σκόνης, επειδή οι προνύμφες δημιουργούν μια λεπτή, σκόνη (πούδρα) (ένα μείγμα από περιττώματα και ρινίσματα ξύλου) που έχει τη σύσταση αλεύρου ή ταλκ σκόνης. Η σκόνη αυτή εμφανίζεται μέσα στις στοές των προνυμφών που περιστασιακά πέφτει από τις τρύπες εξόδου σε μικρούς σωρούς σε δάπεδα ή άλλες επιφάνειες. Αυτή η λεπτή κοκκώδες στάχτη διακρίνει το σαράκι από άλλου είδους ξυλοφάγα έντομα στα κτήρια. Επιπλέον διαφέρουν από την προσβολή που αφήνουν πίσω τους οι τερμίτες. Εάν κοιτάξεις κοντά σε ένα ξύλο που έχει προσβληθεί από τερμίτη θα δεις τις ραβδώσεις(στοές) στις πλευρές του. Πολλά ξυλοφάγα προτιμούν περισσότερο το μαλακό από ότι το σκληρό ξύλο προφανώς επειδή αυτά τα ξύλα έχουν πόρους στους οποίους μπορούν να γεννήσουν τα αυγά τους. Τα Κωνοφόρα δεν έχουν τέτοιους πόρους
Τα ξυλοφάγα σκαθάρια της οικογένειας Anobiidae είναι γνωστά ως Deathwatch Beetles. Συχνά συγχέονται με τα έντομα αποθηκών και καπνού(πχ stegobium). Οι στοές που κατασκευάζουν οι προνύμφες από το σαράκι Βόστρυχος μοιάζουν με αυτές του Λύκτου. Με την διαφορά ότι είναι ελαφρώς μεγαλύτερες και στρογγυλές. Οι προνύμφες που μοιάζουν με λευκά σκουλήκια ακολουθούν τα νερά του ξύλου κατά τα πρώτα στάδια της ανάπτυξής τους. Σε τομή του ξύλου οι στοές του συγκεκριμένου σαρακιού είναι διαφόρων μεγεθών.

Οι στοές είναι γεμάτες με πεπιεσμένο αλευρώδες πριονίδι το οποίο είναι το αποτέλεσμα της καταστροφής του ξύλου από το σκουλήκι-προνύμφη
ΣΑΡΑΚΙ (Xestobioum–rufovillosum)
Η κοινή ονομασία του συγκεκριμένου σαρακιού είναι «Ρολόι του Θανάτου». Αυτή η ονομασία προέρχεται από τον χαρακτηριστικό ήχο που δημιουργούν τα αρσενικά και τα θηλυκά ξυλοφάγα έντομα σαράκια Xestobioum–rufovillosum κατά την περίοδο της σύζευξης. Οι χαρακτηριστικοί ήχοι τικ-τικ που δημιουργούνται από αυτά τα ξυλοφάγα έντομα έχουν συχνότητα 5 χτυπήματα ανά δευτερόλεπτο. Mε αυξανόμενη ένταση από το πρώτο έως το τελευταίο χτύπημα. Ο χαρακτηριστικός ήχος που κάνει το σαράκι Ρολόι του Θανάτου δεν παράγεται από το ροκάνισμα του ξύλου όπως πολλοί νομίζουν. Ο ήχος προέρχεται από το κτύπημα της κεφαλής των ακμαίων σαρακιών στο τοίχωμα της στοάς που έχουν ορύξει.
Αυτή η διαδικασία γίνεται από τα σαράκια ώστε να κάνουν αντιληπτή η παρουσία τους από το άλλο φύλο και να συνευρεθούν ώστε να ζευγαρώσουν. Όταν ακούμε χτύπους μέσα από τα ξύλα σε ένα σπίτι σημαίνει πως το σαράκι έχει ήδη ολοκληρώσει τον βιολογικό του κύκλο. Zευγαρώνει και γεννάει νέα αβγά. Οι χαρακτηριστικοί αυτοί ήχοι αντηχούν λόγω της φύσεως του ξύλου και ακούγονται ακόμα και αν μεσολαβούν τοίχοι. Να τονίσουμε πως πολλά είδη σαρακιών της οικογένειας Anobiidae δημιουργούν τέτοιους ήχους χτυπώντας την κεφαλή ή τα έλυτρά τους πάνω στο ξύλο. Oι ήχοι αυτοί δεν αποτελούν ένδειξη ταυτοποίησης του Xestobioum–rufovillosum.

Χαρακτηριστικά προσβολής
Η δραστηριότητα του συγκεκριμένου σαρακιού επηρεάζεται από την θερμοκρασία. Το ακμαίο έντομο διαθέτει λειτουργικά φτερά αλλά σπάνια πετά. Παρόλα αυτά οι προσβολές που κάνει στα δοκάρια ξύλινης στέγης μαρτυρούν πως το έντομο πετά μέσα στο σπίτι για να βρει και να προσβάλει το ξύλο. Από τα κατεργασμένα ξύλα το Xestobioum–rufovillosum προτιμά το σκληρό ξύλο των φυλλοβόλων δένδρων όπως βελανιδιά και ιτιά. Προσβάλει την ακατέργαστη ξυλεία, τα έπιπλα και τη δομική ξυλεία των σπιτιών όπως στέγες, πατώματα κλ
Μέθοδοι Αντιμετώπισης
Η μέθοδος του υποκαπνισμού (fumigation) αποτελεί τη μόνο αποτελεσματική μέθοδο οριστικής αντιμετώπισης των παραπάνω ξυλοφάγων εντόμων.