ΞΥΛΟΦΑΓΑ ΕΝΤΟΜΑ

ΤΕΡΜΙΤΗΣ

Οι Τερμίτες είναι οι φοβερότεροι εχθροί του ξύλου. Οι Τερμίτες κατοικούν κρυφά μέσα στο έδαφος ή στο ξύλο, αποφεύγοντας τα ρεύματα αέρος και τις ηλιακές ακτίνες.

Καταστρέφουν πατώματα, σοφίτες, πόρτες, κ.α.

Πολλές φορές λέγονται και μυρμήγκια αν και ανήκουν σε διαφορετικές τάξεις (Isoptera: τερμίτες, Hymenoptera: μυρμήγκια). Διαφέρουν όμως από τα μυρμήγκια στην μορφολογία των κεραιών τους, το μήκος των πρόσθιων και των οπίσθιων πτερύγων και τον τρόπο που είναι συνδεδεμένη η κοιλία με το θώρακα.
Οι τερμίτες είναι κοινωνικά έντομα κα τα άτομα μιας αποικίας έχουν διάφορες μορφές και εξειδικευμένους προορισμούς. Στη χώρα μας απαντώνται είδη τερμιτών με διαφορετική βιο-οικολογία.

Υπόγειοι Τερμίτες

είναι οι πιο διαδεδομένοι και καταστρεπτικοί. Ζουν μέσα στο έδαφος και ορύσσουν περάσματα μέχρι να προσεγγίσουν ξύλο ή κυταρρινούχα υλικά πάνω από το έδαφος και κατασκευάζουν χωμάτινους αγωγούς. Η προσβολή δεν είναι φανερή εφόσον το ξύλο εμφανίζεται εξωτερικά ανέπαφο.

ΣΑΡΑΚΙ

Το σαράκι πολλές φορές λέγεται και ψείρα του ξύλου ή σκόρος του ξύλου. Επίσης λόγω της λευκής προνύμφης του λέγεται και σκουλήκι του ξύλου. Τα σαράκια που μπορούμε να συναντήσουμε να ζημιώνουν το ξύλο σε σκεπές, πατώματα, κουφώματα, έπιπλα και σε οποιοδήποτε άλλο προϊόν είναι κατασκευασμένο από ξύλο.
Πως μπαίνει το σαράκι στο σπίτι;
Το σαράκι μπορεί να μπει στο σπίτι έμμεσα και άμεσα. Έμμεσα εννοούμε με την δραστηριότητα των ανθρώπων που άθελά τους μεταφέρουν εντός του σπιτιού ξύλα προσβεβλημένα με σαράκι σε μεγάλους πληθυσμούς όπως:
• Σε ήδη προσβεβλημένη δομική ξυλεία κατά την κατασκευή ή ανακαίνιση του σπιτιού
• Με τα ξύλα για το τζάκι και την αποθήκευσή τους εντός του σπιτιού
• Με την μεταφορά παλαιών ξύλινων επίπλων από σπίτι σε σπίτι
• Με τη μεταφορά ξύλινων υλικών (π.χ. κάδρα, κοφίνια, καλάθια, εικόνες, καφάσια κλπ.)

Επίσης τα ξυλοφάγα έντομα μπορούν να εισβάλουν στα σύγχρονα κτήρια άμεσα δηλαδή απευθείας από το εξωτερικό περιβάλλον πετώντας ή έρποντας. Σε αυτή όμως την περίπτωση θα περάσει πολύς χρόνος (δεκαετίες) για να καταφέρει το ξυλοφάγο έντομο να πολλαπλασιαστεί σε μεγάλους αριθμούς, αν καταφέρει τελικά να επιβιώσει. Σε περίπτωση όμως που τα ξυλοφάγα έντομα εισέλθουν έμμεσα με τα ξύλα για το τζάκι, με οικοδομικά υλικά ή με έπιπλα, τότε μέσα στο σπίτι ξαφνικά εισέρχεται ένας πολύ μεγάλος αριθμός ξυλοφάγων εντόμων (μερικές εκατοντάδες ή και χιλιάδες).

ΣΑΡΑΚΙ ΤΩΝ ΕΠΙΠΛΩΝ (Anobium–punctatum)

Το είδος anobium punctatum έχει σώμα μήκους 3 -5 χιλιοστά, καφέ χρώματος. Προσβάλλει καινούργια ή παλαιά ξυλά και προτιμά ιδιαίτερα τα μαλακά. Οι οπές που δημιουργεί πάνω σε ξύλινα πατώματα και έπιπλα, γλυπτά και σκεπές έχουν συνήθως διάμετρο από 1,5 έως2 χιλιοστά. Αν και λέγεται σαράκι των επίπλων, η διατροφή του δεν περιορίζεται μόνο στο ξύλο που βρίσκεται στα έπιπλα αλλά και στην κατασκευαστική ξυλεία. Μετακινείται εύκολα από σπίτι σε σπίτι με τις μεταφορές επίπλων ή σπανιότερα εισέρχεται απευθείας από τα δάση στα σπίτια.
Καθώς η προνύμφη τρέφεται με το ξύλο, μεγαλώνει σε μήκος αλλά και σε πάχος με αποτέλεσμα η διάμετρος των τούνελ που ανοίγει μέσα στο ξύλο σταδιακά να αυξάνεται. Το χαρακτηριστικό του προσβεβλημένου ξύλου είναι ότι στην επιφάνειά του υπάρχουν πολλές μικρές τρύπες διαμέτρου 1-2 χιλιοστών σαν τρύπες από σκάγια.

ΣΑΡΑΚΙ ΜΑΚΡΟΚΕΡΟΣ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ (Hylotrupes–bajulus)

Το ξυλοφάγο έντομο hylotrupes bajulus ανήκει σε μία ομάδα κολεόπτερων με την ονομασία «μακριοί κερασφόροι». Έχει μακριές, λεπτές κεραίες και σώμα που φτάνει τα 8 με20 χιλιοστά. Προσβάλλει κυρίως δέντρα, όπως πεύκα και έλατα αλλά και επεξεργασμένα ξύλα. Η πιο χαρακτηριστική ένδειξη του συγκεκριμένου είδους είναι οι οπές οβάλ σχήματος πάνω στις ξύλινες επιφάνειες.

Η διάρκεια του βιολογικού κύκλου του ξυλοφάγου εντόμου Hylotrupes–bajulus εξαρτάται από την θερμοκρασία, την υγρασία και την θρεπτική αξία του προσβεβλημένου ξύλου. Διαρκεί 3-10 χρόνια ανάλογα με τις συνθήκες. Τα τέλεια σαράκια εμφανίζονται σε όλη την διάρκεια του καλοκαιριού. Τα αρσενικά πετούν ενώ τα θηλυκά μένουν κρυμμένα εντός των στοών. Μετά την σύζευξη τα θηλυκά γενούν 200-400 αυγά σε σχισμές ή ανωμαλίες του ξύλου. Μετά την εκκόλαψη των αυγών οι προνύμφες ορύσσουν τρύπες. Οι στοές έχουν ελλειψοειδή διατομή και παράγονται μεγάλες ποσότητες από λευκή σκόνη και πριονίδι.
Η νύμφωση συμβαίνει εντός του ξύλου και διαρκεί περίπου 1 μήνα. Η τρύπα εξόδου του ακμαίου στο ξύλο είναι σχετικά μεγάλη, περίπου 1 εκατοστό, και ελλειψοειδής. Οι μεγάλες τρύπες στο ξύλο είναι πολύ χαρακτηριστικές της προσβολής από Hylotrupes–bajulus.
Χαρακτηριστικά προσβολής
Με ειδικά ακουστικά (στηθοσκόπιο) είναι δυνατόν να αφουγκραστούμε την δραστηριότητα των προνυμφών καθώς ροκανίζουν το ξύλο. Ιδιαίτερα εάν στο ξύλο υπάρχουν προνύμφες ηλικίας 3 ετών και άνω που έχουν ξεπεράσει σε μήκος τα 25 χιλιοστά και έχουν αναπτύξει πολύ μεγάλα στοματικά μόρια.

ΣΑΡΑΚΙ ΛΥΚΤΟΣ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ (Lyctus–brunneus))

Το καφέ σαράκι Λύκτος του ξύλου (αγγλικά: Brown Lyctus Beetle) ανήκει στην υποοικογένεια Lyctinae στην οποία ανήκουν τα έντομα που εμπειρικά ονομάζονται σαράκι της σκόνης (Powderpost beetle). Προσβάλει πεσμένα άρρωστα ή νεκρά δένδρα και το σομφό ξύλο από δένδρα με σκληρό ξύλο (φυλλοβόλα) όπως Βελανιδιά, Φράξο, Φτελιά, Καρυδιά, Ευκάλυπτο. Σε αντίθεση με το είδος anobium punctatum, το είδος lyctus bruneus προτιμά το σκληρό ξύλο, που απαντάται σε πατώματα, έπιπλα και κουφώματα. Φτάνει τα 2 –5 χιλιοστάκαι το χρώμα του είναι καστανοκόκκινο. Είναι μαζί με το σαράκι των επίπλων το πιο συχνά απαντώμενο είδος ξυλοφάγων εντόμων στον Ελληνικό χώρο. Επίσης προσβάλει ξυλεία προερχόμενη από χώρες του εξωτερικού όπως Μπαμπού, Limbo, Iroco, Saba, Framine, Ocume, Hickory κ.λ.π. κυρίως όταν είναι φρεσκοκομμένη με υψηλή περιεκτικότητα σε υγρασία.
Το ακμαίο σαράκι εξέρχεται δημιουργώντας οπή στο ξύλο ακόμα και αν υπάρχει επικάλυψη από άλλο υλικό. Υλικό όπως βαφή, λούστρο, φύλλο χρυσού (σε αγγειογραφίες) κ.λ.π. παρασέρνοντας μία μικρή ποσότητα από πριονίδι προς τα έξω.

ΣΑΡΑΚΙ ΒΟΣΤΡΥΧΟΣ ΤΗΣ ΣΚΟΝΗΣ (Bostrychus–capuccinus)

Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτού του είδους είναι ότι έχει ιδιαίτερη προτίμηση σε σκληρά και μαλακά ξύλα τροπικής προέλευσης, όπως το lauan και το μαόνι. Το σώμα τους είναι εξίσου μεγάλο με αυτό του hylotrupes bajulus και κυμαίνεται από 7 έως 15 χιλιοστά. Οι υψηλές θερμοκρασίες (25 με 35°C) ευνοούν την ανάπτυξη τους. Παρόλα αυτά σε ψυχρές θερμοκρασίες δεν πεθαίνουν παρά παραμένουν ανενεργοί μέχρι να υπάρξει άνοδος της θερμοκρασίας.
Έντομα στην οικογένεια Bostrichidae είναι γνωστά ως σκαθάρια σκόνης, επειδή οι προνύμφες δημιουργούν μια λεπτή, σκόνη (πούδρα) (ένα μείγμα από περιττώματα και ρινίσματα ξύλου) που έχει τη σύσταση αλεύρου ή ταλκ σκόνης. Η σκόνη αυτή εμφανίζεται μέσα στις στοές των προνυμφών που περιστασιακά πέφτει από τις τρύπες εξόδου σε μικρούς σωρούς σε δάπεδα ή άλλες επιφάνειες. Αυτή η λεπτή κοκκώδες στάχτη διακρίνει το σαράκι από άλλου είδους ξυλοφάγα έντομα στα κτήρια. Επιπλέον διαφέρουν από την προσβολή που αφήνουν πίσω τους οι τερμίτες. Εάν κοιτάξεις κοντά σε ένα ξύλο που έχει προσβληθεί από τερμίτη θα δεις τις ραβδώσεις(στοές) στις πλευρές του. Πολλά ξυλοφάγα προτιμούν περισσότερο το μαλακό από ότι το σκληρό ξύλο προφανώς επειδή αυτά τα ξύλα έχουν πόρους στους οποίους μπορούν να γεννήσουν τα αυγά τους. Τα Κωνοφόρα δεν έχουν τέτοιους πόρους
Τα ξυλοφάγα σκαθάρια της οικογένειας Anobiidae είναι γνωστά ως Deathwatch Beetles. Συχνά συγχέονται με τα έντομα αποθηκών και καπνού(πχ stegobium). Οι στοές που κατασκευάζουν οι προνύμφες από το σαράκι Βόστρυχος μοιάζουν με αυτές του Λύκτου. Με την διαφορά ότι είναι ελαφρώς μεγαλύτερες και στρογγυλές. Οι προνύμφες που μοιάζουν με λευκά σκουλήκια ακολουθούν τα νερά του ξύλου κατά τα πρώτα στάδια της ανάπτυξής τους. Σε τομή του ξύλου οι στοές του συγκεκριμένου σαρακιού είναι διαφόρων μεγεθών.

ΣΑΡΑΚΙ (Xestobioum–rufovillosum)

Η κοινή ονομασία του συγκεκριμένου σαρακιού είναι «Ρολόι του Θανάτου». Αυτή η ονομασία προέρχεται από τον χαρακτηριστικό ήχο που δημιουργούν τα αρσενικά και τα θηλυκά ξυλοφάγα έντομα σαράκια Xestobioum–rufovillosum κατά την περίοδο της σύζευξης. Οι χαρακτηριστικοί ήχοι τικ-τικ που δημιουργούνται από αυτά τα ξυλοφάγα έντομα έχουν συχνότητα 5 χτυπήματα ανά δευτερόλεπτο. Mε αυξανόμενη ένταση από το πρώτο έως το τελευταίο χτύπημα. Ο χαρακτηριστικός ήχος που κάνει το σαράκι Ρολόι του Θανάτου δεν παράγεται από το ροκάνισμα του ξύλου όπως πολλοί νομίζουν. Ο ήχος προέρχεται από το κτύπημα της κεφαλής των ακμαίων σαρακιών στο τοίχωμα της στοάς που έχουν ορύξει.
Αυτή η διαδικασία γίνεται από τα σαράκια ώστε να κάνουν αντιληπτή η παρουσία τους από το άλλο φύλο και να συνευρεθούν ώστε να ζευγαρώσουν. Όταν ακούμε χτύπους μέσα από τα ξύλα σε ένα σπίτι σημαίνει πως το σαράκι έχει ήδη ολοκληρώσει τον βιολογικό του κύκλο. Zευγαρώνει και γεννάει νέα αβγά. Οι χαρακτηριστικοί αυτοί ήχοι αντηχούν λόγω της φύσεως του ξύλου και ακούγονται ακόμα και αν μεσολαβούν τοίχοι. Να τονίσουμε πως πολλά είδη σαρακιών της οικογένειας Anobiidae δημιουργούν τέτοιους ήχους χτυπώντας την κεφαλή ή τα έλυτρά τους πάνω στο ξύλο. Oι ήχοι αυτοί δεν αποτελούν ένδειξη ταυτοποίησης του Xestobioum–rufovillosum.